Eurocommissaris Frans Timmermans vindt dat Nederland snel moet beginnen met het overhevelen van overwinsten van energiebedrijven naar burgers en andere bedrijven die zuchten onder hun energierekening. Dat kan simpel en vlug, stelt hij bij de presentatie van de plannen voor het afromen van die winsten.

De Europese Commissie denkt dat er in Europa ruim 140 miljard euro kan worden opgehaald bij energiebedrijven om huishoudens en het bedrijfsleven de energiecrisis door te helpen.

Bedrijven die stroom opwekken zonder het dure gas, bijvoorbeeld met windmolens, kolen- of kerncentrales, mogen voortaan niet meer dan 180 euro per kilowattuur verdienen. Alles wat ze meer innen dan dat moet worden afgeroomd. Ook moeten de EU-landen een ‘solidariteitsbijdrage’ gaan heffen bij olie- en gasbedrijven die overwinsten boeken door de hoge gasprijs.

Als de EU-landen, die zelf om de plannen hebben gevraagd, later deze maand instemmen kunnen ze snel ingaan. “Het is eenvoudig. Je gaat naar een bedrijf, je vraagt naar de boeken, je bekijkt de winsten”, zei Timmermans in het Europees Parlement in Straatsburg. “Als staat kun je het bedrag zo nodig voorschieten.”

Het geld moet vervolgens worden uitgekeerd aan huishoudens en bedrijven ter compensatie van de hoge energienota's. "Het is te doen, en het kan snel. Ik ben niet voor een staatsgeleide economie, maar de staat moet nu optreden."

EU-landen kunnen zelf bepalen of ze het geld rechtstreeks willen uitkeren aan burgers en bedrijven in de knel. Ze zouden ook premies kunnen verstrekken of bijvoorbeeld een lagere prijs kunnen afspreken voor een basishoeveelheid elektriciteit en het verschil verrekenen met het energiebedrijf, aldus Timmermans, de tweede man van de commissie.

Verlaging energieverbruik ook nodig in de winter

De maatregelen kunnen helpen voorkomen dat mensen met de winter voor de deur "letterlijk in de kou" komen te staan, zei Timmermans. Maar zonder een derde maatregel, het fors verlagen van het elektriciteitsgebruik, kan de EU niet. Zeker in de piekuren van de dag, wanneer nu nog een groot beroep op stroom van dure gascentrales wordt gedaan.

EU-landen zouden het algehele stroomverbruik met 10 procent moeten verminderen en tijdens piekuren met 5 procent, vindt de commissie. Dat laatste doel wil zij verplichten.

Lidstaten zouden daarvoor drie tot vier uur per werkdag moeten aanwijzen, bijvoorbeeld de vooravond. Dan komt iedereen thuis, gaat koken en zet de wasmachine en televisie aan. Maar ook momenten dat er bijvoorbeeld weinig zon en wind wordt verwacht komen in aanmerking. De besparing zou komende winter 4 procent schelen van het aardgas dat nu nog wordt verstookt om stroom op te wekken.

Zondag stelde Timmermans dat in Nederland "een gevoel van urgentie" lijkt te ontbreken. "Maar ik zie een steile leercurve bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat", zei hij woensdag in Straatsburg. Hij zei er vertrouwen in te hebben dat de lidstaten spoedig zullen instemmen met de voorstellen van de commissie. De energieministers buigen zich op 30 september over de plannen.

Kabinet Rutte: liever nadruk op energiebesparing

Het kabinet is ingenomen met de voorstellen van de Europese Commissie om wat te doen aan de torenhoge energieprijzen. Maar de aandacht moet vooral uitgaan naar het verlagen van het energieverbruik, zei energieminister Rob Jetten op de plannen van de Europese Commissie.

Nederland, Europees koploper in het verlagen van het energieverbruik, "zet vooral in" op die energiebesparing. Daarmee "pakken we het probleem bij de bron aan en kunnen we de grootste impact maken". Maar het kabinet kan zich "goed vinden in het merendeel van de plannen", zegt Jetten.

Lees meer over de energierekening: